TEMPAT PEMBIAKAN, PENYAKIT DAN CARA PENCEGAHAN

Spesies nyamuk

Penyakit yang dibawa

Nyamuk anopheles sp

· Malaria

· Bancroftian filariasis

· Burgian filariasis

· Viral encephalitis

Nyamuk aedes sp

· Bancroftian filariasis

· Yellow fever

· Dengue

· Chikungunya

Nyamuk mansonia sp

· Brugian filariasis

· Bancroftian filariasis

Nyamuk culex sp

· Bancroftian filariasis

· Japanese encephalitis

Spesies nyamuk

Tempat membiak

Nyamuk anopheles sp

· Pools

· Paya

· Parit

· Sawah

Nyamuk aedes sp

· Air bertakung dalam lubang pokok

· Tempurung kelapa

· Tin-tin lama

· Pasu bunga

Nyamuk mansonia sp

· Sawah padi

· Paya

· Swamp grass

Nyamuk culex sp

· Tandas

· Di kawasan air-air kotor

image

image

 

Nyamuk mansonia

Peringkat

gambar

Cirri-ciri

Telur

image

· Dark brown / blackish / cylindrical

·Berada dibawah permukaan daun/tumbuhan

·Berbentuk spindle, menirus di hujung

·Berbentuk spine bagi memudahkan ia melekat pada tumbuhan

· Tersusun dalam bentuk rosette

Larva

image

· Mempunyai sifon yang pendek

· Sifon bentuk kon yang tajam, bergerigi di hujung

· Tiada gigi pekten

· Sepasang comb teeth

Pupa

image

· Mempunyai trumpet yang panjang dan bergerigi

Nyamuk dewasa

image

· Sayap kaki dan badan dilitupi susunan warna gelap

·Memberikan dusty appearance

Nyamuk culex

Peringkat

gambar

Cirri-ciri

Telur

image

· Bergabung satu sama lain disebabkan tekanan pemukaan air

· Bentuk silinder dan panjang

· Warna coklat

· Berbentuk rakit

Larva

image

· Mempunyai beberapa baris comb teeth

· Terdapat sebaris gigi pekten

· Mempunyai sifon yang panjang dan sempit

· Mempunyai anal gills

· Mempunyai lebih 1 pasang subventral tuft hair pada sifon

Pupa

image

· Berbentuk koma

· Trumpet udara yang kecil, memanjang, dan sempit

· Segmen 2-7 tiada spines walaupun mempunyai banyak satae

Nyamuk dewasa

image

· Thorax kaki dan sayap berwarna pudar, coklat dan bersisik

· Abdomen diliputi dengan sisik coklat dan hitam, kadang kala warna putih juga hadir

· Tidak membentuk sudut proboscis dan badan berada dalam 2 paksi

Nyamuk aedes

Peringkat

Ciri-ciri

Telur

image

· Warna hitam

· Berbentuk lonjong

· Mempunyai corak mosaic pada telur

· Tidak mempunyai pelampung

· Diletak satu persatu pada permukaan air

Larva

 

· Sifon yang gemuk dan pendek

· Sepasang tuft hair

· Sebaris gigi pekten

· Segmen ke-8, terdapat comb teeth

· Berehat pada kedudukan bersudut permukaan air

Aedes aegypti:

· Spine di tapak bulu pleural berakhir dengan 1 runcing

· Comb teeth mempunyai lateral denticle

Aedes albopictus:

· Spine di tapak bulu pleural berakhir dengan beberapa runcing

· Comb teeth tiada lateral denticle

Pupa

image

· Berbentuk koma seperti nyamuk lain

· Mempunyai trumpet udara

· Kecil dan memanjang seperti pupa nyamuk culex

Nyamuk dewasa

· Corak nyata pada toraks

· Dibentuk sisik bewarna hitam putih atau keperakan

Aedes aegypti:

· Toraks dengan sisik putih yang membentuk lekuk seperti sabit

Aedes albopictus:

· Toraks sisik putih yang memberi garis longitudinal

· Bahagian kaki: lingkaran hitam putih

· Sisik pada vena sayap sempit dan bewarna hitam

· Abdomen dilitupi sisik bewarna hitam putih membentuk corak istimewa

· Hujung abdomen nyamuk betina adalah tajam

Aedes aegypti:

image image
image image
image image
image image

Aedes albopictus:

image image
image image
image image
image image
image image
image

Filariasis

Disebabkan oleh jangkitan cacing filaria

HUMAN FILARIASIS:

image

Limfatik filariasis menyebabkan infeksi pada bahagian lymph nodes. Inflamasi ini pula ditambah dengan bilangan cacing dewasa yang mati, dimana menyebabkan saluran lymph tersumbat. Disebabkan pengurangan cecair lymph yang mengalir, maka pengumpulan akan berlaku dan menyebabkan pembengkakkan.

Kehadiran bacteria atau kulat jangkitan di kawasan terjejas menyebabkan penebalan dan pengerasan kulit, mengakibatkan "untut", yang menyakitkan dan mencacatkan ia selalunya boleh membawa kepada pemulauan daripada masyarakat pesakit.

HABITAT:

· Cacing tersebut hidup dalam kelenjar atau saluran limfa

· Microfilaria yang bersarung terdapat dalam darah

VECTOR YANG TERLIBAT:

· Nyamuk Culex

· Nyamuk Mansonia

image

KITAR HIDUP:

* Larva peringkat ketiga akan memasuki kulit manusia melalui gigitan nyamuk culex yang terinfeksi dan kemudiannya akan memasuki salur limfatik, menjadi matang dan hasilkan microfilaria. Microfilaria akan memasuki salur darah dan diambil oleh nyamuk ketika ia menggigit manusia.

*Microfilaria akan masuk ke perut nyamuk, dan akan menanggalkan sarungnya dalam masa 2-6 jam, menembusi dinding nyamuk dan memasuki otot toraks.

* Selepas 2 hari, ia akan bertukar menjadi larva peringkat pertama.dalam masa seminggu ia akan bersalin kulit sebanyak 1 atau 2 kali, dan seminggu kemudian ia akan menjadi larva peringkat ke-3 yang infektif

*Kemudiannya, ia akan masuk ke proboscis nyamuk dan bersedia untuk memasuki ke manusia yang seterusnya apabila digigit oleh nyamuk ini.

SIMPTOM:

*Elefentiasis

*Radang kemerahan

*Demam

*Kesejukan

*Pening kepala

*Hematuria, hidrocele, chyocele, dan chyluria boleh hadir pada kes yang kronik

DIAGNOSIS MAKMAL UNTUK LIMFATIK FILARIASIS

Terdapat beberapa cara diagnosis makmal untuk mengesan infeksi limfatik filariasis dalam peredaran darah manusia. Antaranya ialah:

Teknik Parasitology

*Smear Darah (Tebal dan nipis)

*Mikrokapilari

*Knott

*Membrane Nucleopor

Teknik Serology / Imunology

*Polymerase Chain Reaction Test (PCR)

*Ultrasonography

*ELISA

*Indirect fluorescent antibody

Teknik Histopathology

*Skin Biopsy

Staining Yang Digunakan

*Giemsa

*Hematoxylin

 

Malaria

Malaria merupakan satu penyakit yang tersebar secara meluas oleh nyamuk Anopheles betina, terutamanya di kawasan pedalaman dan kawasan-kawasan yang terdapatnya takungan- takungan air secara meluas. Nyamuk ini memerlukan sel-sel darah merah yang kaya dengan protein dan hemoglobin untuk bertelur. Semasa ia menghisap darah dari manusia, parasit Plasmodium yang berada di kelenjar air liur nyamuk itu akan memasuki kitaran darah mangsa sebelum bergerak ke sel-sel hati untuk berkembang dan membiak. Ketika ini mangsa mungkin tidak tahu dirinya sudah dijangkiti parasit berkenaan sehinggalah kira-kira satu atau dua minggu kemudian apabila tanda-tanda penyakit malaria mulai kelihatan. Antara tanda- tanda yang biasa dihadapi oleh pesakit ialah demam, menggeletar, arthralgia (sakit sendi), muntah, anemia disebabkan hemolysis, hemoglobinuria, dan kekejangan

JENIS-JENIS MALARIA:

· Plasmodium falciparum

· Plasmodium malariae

· Plasmodium vivax

· Plasmodium ovale

· Plasmodium knowlesi

NYAMUK YANG MENGINFEKSI:

· Nyamuk Anopheles betina

image

Kitar hidup parasit malaria

Parasit malaria memerlukan 2 perumah. Manusia dikenali perumah intermediate dan nyamuk sebagai perumah definitive. Sewaktu nyamuk betina Anopheles yang terinfeksi dengan malaria menghisap darah, ia akan inoculates sporozoit ke dalam badan manusia.

sporozoit akan menginfeksi sel-sel hepar dan matang menjadi schizonts dan pecah membebaskan merozoits. ( P. vivax dan P. ovale adalah peringkat hipnozoit, dan menyebabkan keadaan relaps berlaku. Hipnozoit yang berada dalam sel parenchyma hati akan kembali aktif dan menyerang semula sel darah merah (SDM) selepas beberapa tahun.

kemudian, parasit ini akan mengalami penggandaan secara aseksual di dalam SDM (erythrocytic schizogoni) . merozoits ini akan menginfeksi SDM. peringkat ‘ring form’ trofozoits akan matang menjadi schizonts, dan akan pecah membebaskan merozoits. Parasit ini akan dibezakan melalui peringkat sexual erythrocytic (gametosit).

Gametosit ini terbahagi kepada 2, iaitu male gametosit (microgametosit) dan female gametosit ( macrogametosit). Gametosit ini akan diambil oleh nyamuk anopheles apabila ia menggigit perumah. Penggandaan parasit di dalam perut nyamuk ini dipanggil ‘sporogonic cycle’. Sewaktu dalam perut nyamuk, microgametosit akan penetrate macrogametosit menghasilkan zigot. Zigot bertukar menjadi ookinetes (motile). Ookinates akan menembusi lambung perut nyamuk membentuk oosista. Oosista akan membesar, pecah, dan membebaskan sporozoits dan akan migrasi ke kelenjar air liur nyamuk.

Inokulasi sporozoit tersebut ke perumah (manusia) yang lain akan meyebabkan kitar hidup malaria berulang.

SIMPTOM YANG DIHIDAPI:

· demam

· menggeletar

· arthralgia (sakit sendi)

· muntah,

· anemia disebabkan hemolysis, hemoglobinuria, dan kekejangan (convulsion) kemungkinan perasaan mencucuk pada kulit terutama dengan malaria yang disebabkan oleh P. falciparum.

· rasa sejuk diikuti dengan kekejangan dan demam dan berpeluh selama empat hingga enam jam, berlaku setiap dua hari bagi jangkitan P. vivax dan P. ovale, sementara setiap tiga hari bagi P. malariae. P. falciparum boleh mengalami demam berulang setiap 36-48 jam atau demam hampir berpanjangan

Ø Malaria akan menjadi lebih teruk sekiranya ia disebabkan oleh jangkitan P. falciparum. Ia boleh menyebabkan koma dan kematian sekiranya tidak dirawat. kanak-kanak muda dan wanita mengandung lebih terdedah.

*Splenomegaly (limpa bengkak),

*sakit kepala teruk,

*ischemia serebral,

*hepatomegaly (hati bengkak),

*hypoglycemia

*hemoglobinuria

*Kegagalan ginjal mungkin menyebabkan demam blackwater, di mana hemoglobin dari sel darah merah lysed memasuki air kencing.

image

Pendiagnosan makmal:

*Kebiasaannya darah diambil melalui darah cucukan jari ketika pesakit sedang demam.

*Teknik terbaik adalah: FDN/FDT yang dicelup field / giemsa. (kebiasaannya giemsa)

Filem darah tebal

Filem darah nipis

kegunaan

Mengesan infeksi malaria

Kenal pasti sepsis malaria

kebaikan

· Boleh kesan infeksi ringan

· Tidak perlukan alatan rumit

· Masa saringan lebih cepat dari FDN

· Boleh anggar keterukan infeksi- mengira parasit

· Boleh kenal spesies dengan tepat

· Boleh kesan infeksi campuran

· Boleh bezakan SDM yang terinfeksi dengan SDM yang tidak terinfeksi

kelemahan

*Sukar mengenal spesies

*Sukar tentukan infeksi campuran

*Tidak sesuai pencelupan field

*Boleh berlaku negative palsu pada infeksi ringan

 

Denggi

Demam Denggi merupakan penyakit akut yang disebabkan oleh yang disebarkan melalui gigitan nyamuk Aedes betina. Nyamuk Aedes terdiri daripada Aedes aegypti dan Aedes albopictus. Denggi terbahagi kepada 2 jenis:
      i) Demam Denggi biasa
     ii) Demam Denggi Berdarah atau Sindrom Renjatan Denggi

Virus denggi berkembang biak dalam badan nyamuk dan nyamuk yang mengandungi virus boleh menjadi vektor disepanjang hayatnya. Virus ini juga boleh dipindahkan kepada telurnya. Proses ini disebut transmisi transovari. Seekor nyamuk dewasa hasil daripada telur ini akan mengandungi virus di dalam badannya walaupun ia tidak pernah menggigit pesakit denggi sebelum ini.

v TANDA-TANDA

· Demam panas yang teruk secara mengejut dan berterusan.

· Petekia (bintik-bintik merah pada kulit)

· Sakit teruk pada tulang-tulang, otot-otot,sendi-sendi, biji mata dan kepala Pesakit

· Demam denggi memerlukan pengawasan kerana ada kalanya mereka turut mengalami pendarahan di hidung dan gusi serta kencing berdarah. Pesakit Demam denggi perlu diawasi agar tidak berubah menjadi Demam denggi berdarah.

v TANDA-TANDA DEMAM DENGGI BERDARAH

· Pendarahan

· demam panas

· pembesaran hati

· kegagalan sistem perdedaran darah.

· muntah-muntah

· sakit kepala

· sakit perut.

Ø Tanda-tanda pendarahaN:

· kelebaman di kulit dan hidung

· gusi berdarah

·pemeriksaan darah menunjukkan berlaku trombositipenia, leukopenia dan peningkatan aras hematokrit.

· Jika setelah beberapa hari demam, pesakit kelihatan semakin parah dan menunjukkan gejala kegagalan sistem peredaran darah seperti kulit yang lembab dan dingin, bibir yang lebam kebiruan, denyutan nadi yang cepat tetapi lemah dan hipotensi menandakan berlakunya sindrom renjatan denggi .

KITAR HIDUP:

image

· Kitaran hidup dari telur hingga menjadi dewasa mengambil masa lebih kurang 1minggu.

· Nyamuk dewasa (betina dan jantan) akan bersenyawa dan sperma jantan akan disimpan dalam nyamuk betina

·Untuk menghasilkan telur yang hidup,nyamuk betina perlukan darah

· Nyamuk bertelur di dalam takungan air jernih di dalam dan di luar rumah.

· Sebanyak 60-100 biji telur dikeluarkan pada setiap kali bertelur.Nyamuk betina mampu bertelur 10 kali semasa hayatnya selama 30 hari.

· Selepas 1-3 hari telur nyamuk akan matang dan menetas mengeluarkan larva (jentik-jentik)

· Selepas 5-7 hari larva akan bertukar menjadi kepompong dan selepas 1-2 hari nyamuk dewasa akan terbang meninggalkan kepompong.

· Demam denggi disebabkan oleh nyamuk Aedes. Ia biasanya dikenali dengan belang hitam dan putih di badan dan kakinya.

· Nyamuk ini biasanya akan menggigit pada awal pagi dan awal senja

· Virus akan membiak di dalam kalenjar air liur nyamuk (proses pengeraman) selama 8-10 hari.

· Selepas tempoh ini nyamuk menjadi infektif dan mampu menyebar virus.

· Selepas gigitan virus akan membiak di dalam badan manusia.Tanda-tanda klinikal akan timbul dalam masa 4-6 hari.

· Virus denggi hanya hidup selama 5-7 hari sahaja di dalam badan manusia kerana badan akan bertindakbalas dengan membentuk dan mengeluarkan antibodi.

CARA PENCEGAHAN:

image

image

 

Chikungunya

Chikungunya pertama kali dikesan melalui ujian darah di Tanzania pada tahun 1953. Semenjak itu ia berlaku di negara-negara Afrika, Asia dan akhir-akhir ini ia berlaku di beberapa buah tempat di Negara Eropah.  Ia endemik (selalu berlaku) di kebanyakan negara Sub Sahara Afrika, India, Asia Tenggara, Indonesia dan Filipina. Manusia boleh mendapat penyakit ini melalui gigitan nyamuk Aedes albopictus atau Aedes aegypti yang membawa virus tersebut.  Nyamuk Aedes juga menyebarkan virus penyakit demam denggi.

Masa pengeraman bagi Chikungunya boleh menjangkau di antara 3 hingga 12 hari tetapi pada kebiasaannya di antara 3 hingga 7 hari.

Simptom yang dihidapi:

*Demam panas mengejut

*Sakit teruk pada sendi

*Ruam pada badan

*Sakit kepala

*Seorang pesakit boleh demam dari 1 hingga 7 hari (kebiasaannya 5 hari).

*Penyakit Chikungunya boleh disalah anggap sebagai demam denggi kerana tanda-tanda penyakit yang menyerupai demam denggi.

Cara mencegah:

*Bersihkan kawasan rumah dan persekitaran supaya bebas daripada tempat-tempat pembiakan nyamuk Aedes. Ini boleh dilakukan melalui aktiviti gotong royong.

*Periksa rumah dan persekitaran sekurang-kurangnya seminggu sekali untuk memastikan tiada pembiakan nyamuk Aedes.

*Dapatkan rawatan dengan segera di klinik atau hospital berdekatan sekiranya mengalami tanda dan gejala penyakit.

*Memasang ubat nyamuk atau memasang kelambu sewaktu hendak tidur

image

Semburan kabus dan ULV juga boleh dilakukan sebagai langkah pencegahan

PENYIMPANAN & KEGUNAAN KOMPONEN DARAH

PENYIMPANAN DARAH

clip_image001 Darah yang didermakan boleh dibahagikan kepada beberapa jenis produk atau komponen:

*Sel darah merah – whole blood, packed red cell, buffy-coat poor red cell, filtered red cell

*Plasma – fresh frozen plasma, cryosupernatant, cryoprecipitate

*Platelet – random platelet concentrate, apheresis platelet

clip_image001[1] Setiap produk atau komponen darah ini mempunyai cara penyimpanan dan kegunaan yang berbeza. Antaranya:

*Darah yang telah melalui ujian saringan dan telah diproses kepada sel darah merah, platelet dan plasma akan disimpan mengikut jenis darah, kumpulan darah ABO dan tarikh luput masing-masing.

 

PENYIMPANAN STOK “WHOLE BLOOD”:

image

clip_image001[6] Susun beg darah di atas rak besi secara menegak mengikut jenis darah.

clip_image001[7] Sediakan label ID rak. Cetak tarikh pengumpulan & tarikh luput pada label ID rak. Letakkan label ID rak pada bahagian depan rak besi.

clip_image001[8] Masukkan semua sampel darah ke dalam bilik sejuk beku atau peti sejuk beku yang terdapat dimakmal.

clip_image001[9] Letakkan Rh Negatif, ‘Whole Blood’ bertapis, Emergency O, Pedi Pack & Red Cell Apheresis di atas rak yang sesuai mengikut jenis darah.

clip_image001[10] Susun rak sampel mengikut tarikh luput beg darah. Pastikan susunan stok darah baru di bahagian belakang, manakala stok darah lama di bahagian depan.

clip_image001[11] Baca paparan digital suhu pada peti sejuk beku dan pastikan suhu pada paparan di bilik sejuk beku adalah antara 2ºC hingga 6ºC.

PENYIMPANAN STOK RANDOM PLATELET

download (8)

clip_image001[18] Buka pintu mesin ‘Platelet Agitator’.

clip_image001[19] Letakkan ‘Random Platelet’ pada rak yang sesuai di dalam Platelet Agitator.

clip_image001[20] Susun Random Platelet mengikut tarikh luput dan jangan letakkan jumlah beg darah melebihi 12 beg.

clip_image001[21] Tutup pintu mesin Platelet Agitator.

clip_image001[22] Pastikan suhu pada mesin Platelet Agitator berada pada bacaan antara 20ºC hingga 24ºC.

PENYIMPANAN STOK PLATELET AFERESIS

clip_image001[23] Letakkan Platelet Apheresis di dalam Platelet Agitator.

clip_image001[24] Pastikan Platelet Agitator berfungsi dengan baik

clip_image001[25]Pastikan suhu pada mesin Platelet Agitator berada pada bacaan antara 20ºC hingga 24ºC.

PENYIMPANAN STOK KOMPONEN PLASMA

image

clip_image001[34] Susun komponen plasma di atas rak besi yang sesuai mengikut jenis kumpulan darah.

clip_image001[35] Buka peti sejuk beku / Ultra Low Freezer / atau bilik sejuk beku.

clip_image001[36] Susun rak sampel mengikut tarikh luput beg darah. Pastikan susunan stok darah baru di bahagian belakang, manakala stok darah lama di bahagian depan.

clip_image001[37] Tutup peti sejuk beku atau bilik sejuk beku tadi.

clip_image001[38] Baca dan pastikan suhu pada peti sejuk beku berada pada bacaan suhu yang betul.

KEGUNAAN DARAH

clip_image001[39] Setiap produk atau komponen darah ini ada kegunaan masing-masing

clip_image001[40] Kebiasaan darah yang diderma digunakan bagi rawatan penyakit-penyakit seperti:-

*Anemia

*Thallassaemia

*Kehilangan Darah semasa Pembedahan dan lain-lain.

clip_image001[41] Whole blood – unit darah yang didermakan yang tidak menjalani proses pengasingan. Digunakan untuk kes-kes seperti pesakit yang kehilangan darah akibat kemalangan dan untuk pertukaran darah (Exchange Transfusion, ET) bayi akibat jaundis neonatal yang teruk.

clip_image001[42] Sel darah merah – untuk masalah kekurangan hemoglobin (anemia) seperti penyakit buah pinggang dan panyakit kanser. Kehilangan darah yang kronik, leukemia, thallasemia

clip_image001[43] Plasma – kes-kes pendarahan semasa bersalin, lecur akibat kebakaran, pendarahan akibat kerosakan hati.

clip_image001[44] Platelet – untuk penyakit-penyakit kekurangan platelet seperti demam denggi dan leukemia.

RUJUKAN

clip_image001[56] Technical Manual Advancing Transfusion and Cellular Therapies Worldwide, Mark E. Brecher, MD. AABB Publisher. 2005.

clip_image001[57] Diagnostic of Blood and pathologic Bases . 5th edition. Leopold G. Koss and Myron R. Melamed . Lippinott Willians and Wilkins. 2006

clip_image001[58] International of Blood Transfusion committee on terminology, Daniels G L, Fletcher A. et al. Vox Sang. 2004.

clip_image001[60] Gruchy’s Clinical Immunohaematology in Medical Practice. 5 edition.Frank Firkin, Colin Chesterman, David Penington dan Bryan Rush. Blackwell Scientific Publications. 1989.